Herdenking van Theo van Gogh: twintig jaar na de moord

Gepubliceerd op 03/11/2024 01:00 in Binnenland

Yoeri Albrecht, directeur van debatcentrum De Balie, werd gebeld door Ebru Umar met het angstaanjagende nieuws dat er een Amsterdammer was vermoord in de Linnaeusstraat. Direct ging hij naar de televisie kijken en stond onder de douche te huilen en vloeken.

Het debat in De Balie, dat gisteren plaatsvond, stond in het teken van de nalatenschap van filmmaker en columnist Theo van Gogh, twintig jaar na zijn tragische dood. Op 2 november 2004 werd Van Gogh op klaarlichte dag van zijn fiets geschoten en vermoord door Mohammed B., een geradicaliseerde moslim.

De laatste woorden van Van Gogh waren een smeekbede om genade, terwijl hij probeerde te praten met zijn aanvaller. Vandaag wordt er zowel in de Linnaeusstraat als in De Balie een herdenking gehouden voor de filmmaker.

Van Gogh wordt door velen gezien als een symbool van het vrije woord vanwege zijn gewelddadige dood. Hij was kritisch op de islam en vond dat vrijheid van meningsuiting van cruciaal belang was voor een gezond publiek debat.

Tijdens het debat gisteren gaf Balie-directeur Albrecht aan dat het nog steeds gevaarlijk is om kritiek te uiten op de islam, zowel voor kunstenaars als opiniemakers. Hij merkte op dat het politieke debat nu wel diverser is dan twintig jaar geleden, maar dat er ook sprake is van een soort 'gedachtepolitie' aan zowel de linker- als de rechterkant van het politieke spectrum.

Annabel Nanninga, senator van JA21, benadrukte het belang van het vrije woord en het recht om alles te kunnen zeggen, zelfs als dat anderen kwetst. Ahmed Marcouch, burgemeester van Arnhem, benadrukt dat geweld nooit een acceptabele reactie mag zijn op afwijkende meningen.

Job Cohen, voormalig burgemeester van Amsterdam, herinnert zich de moord op Van Gogh nog goed en beschrijft hoe de Dam destijds vijandig aanvoelde tijdens het 'lawaaiprotest'. Hij erkent dat Van Gogh een controversiële figuur was, maar benadrukt dat zijn gewelddadige dood een aantasting was van het vrije woord.

Twintig jaar na de moord van Theo van Gogh, speelt sociale media een grote rol in het publieke debat. Cohen speculeert dat Van Gogh wellicht een prominente figuur zou zijn geweest op sociale media, gezien zijn controversiële en provocerende stijl.