Nieuwe voorstellen Europese Commissie over monitoring chat-apps voor kinderporno stuiten op kritiek

Gepubliceerd op 11/10/2023 07:00 in Tech

De Europese Commissie heeft recentelijk nieuwe voorstellen gedaan om de strijd tegen kinderporno te intensiveren. Deze voorstellen, die ook de monitoring van chatdiensten zoals WhatsApp omvatten, hebben echter geleid tot felle kritiek. Eerder had een meerderheid van de Tweede Kamer zich al tegen de plannen uitgesproken, maar het demissionaire kabinet is van plan om deels steun te verlenen aan de voorstellen.

De voorgestelde maatregelen houden in dat chatdiensten, zoals WhatsApp, bevelen kunnen krijgen om de verspreiding van kinderporno en mogelijk ook grooming, het seksueel benaderen van minderjarigen, te monitoren. Verschillende instanties hebben echter serieuze bezwaren tegen deze plannen, waaronder de Europese privacytoezichthouders en de Nationaal Rapporteur Mensenhandel. Zelfs de juridische afdeling van de Europese Raad van Ministers heeft bedenkingen geuit.

Op dit moment is het moeilijk om zicht te krijgen op wat er zich afspeelt in bepaalde chatdiensten, omdat de berichten end-to-end versleuteld zijn. Dit betekent dat zowel WhatsApp, als de politie en justitie geen toegang hebben tot de inhoud van de berichten. Om toch misbruikmateriaal te kunnen opsporen, zijn deskundigen van mening dat chat-apps op de telefoons van gebruikers gemonitord moeten worden met behulp van een soort "virusscanner". Deze scanner zou melding maken als er bepaald materiaal wordt aangetroffen, waarna het materiaal naar een nieuw Europees anti-kinderpornocentrum wordt gestuurd voor verder onderzoek. Deze methode, genaamd client side scanning, is echter omstreden en is eerder door computerwetenschappers als "buitengewoon gevaarlijk" bestempeld.

Volgens de Europese Commissie is wetgeving echter noodzakelijk, gezien de grootschalige uitwisseling van kinderporno. Momenteel is de aanpak van kinderporno gebaseerd op vrijwilligheid, wat volgens de Commissie niet voldoende effectief is.

Ondanks de kritiek heeft demissionair minister Yesilgöz van Justitie en Veiligheid aangegeven de motie van de Tweede Kamer naast zich neer te leggen en gedeeltelijke invoering van de wetgeving in Europa te steunen. Nederland pleit hierbij voor de minst vergaande vorm van monitoring, namelijk het blokkeren en rapporteren van kinderporno met behulp van een zwarte lijst.

Verschillende experts, waaronder Frederik Zuiderveen Borgesius, hebben echter serieuze bedenkingen bij de voorgestelde maatregelen. Volgens hen zullen het opsporen van misbruikmateriaal en grooming-teksten met behulp van kunstmatige intelligentie onvermijdelijk leiden tot fouten. Het blokkeren van bekende kinderpornofoto's kan ook problematisch zijn, omdat andere landen dit systeem ook kunnen misbruiken. Daarnaast wijzen zij op het mogelijke onevenredig zware inperking van grondrechten.

De onderhandelingen over de wet zijn momenteel nog gaande, maar het is onduidelijk in welke vorm de wet de eindstreep zal halen. Nederland behoort tot de meer terughoudende landen in de onderhandelingen. Rejo Zenger, die namens burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom de onderhandelingen volgt, twijfelt of de onderhandelingen zullen zijn afgerond voordat de nieuwe Europese verkiezingen in juni plaatsvinden.

Jurist Zuiderveen Borgesius wijst ook op mogelijke juridische bedreigingen van de wet. Hij vergelijkt de wetgeving met EU-wetgeving om terrorisme te bestrijden door het bijhouden van locatie- en gespreksgegevens van alle internet- en telecomgebruikers. Deze wet werd door het Europees Hof als buitenproportioneel bestempeld.